1016. Pochodzenie terytorialne szlachty ukraińskiej w świetle rejestrów podatkowych końca XVIII wieku - Joanna Hryniewicka

Wykład Joanny Hryniewickiej w ramach konferencji Pogranicza. Tygiel kultur czy beczka prochu? [22 kwietnia 2024 r.]https://wszechnica.org.pl/wyklad/pochodzenie-terytorialne-szlachty-ukrainskiej-w-swietle-rejestrow-podatkowych-konca-xviii-wieku/Pod koniec XVIII wieku, w kontekście dynamicznych przemian politycznych i administracyjnych, jakie miały miejsce na ziemiach ukraińskich, rejestry podatkowe stały się jednym z kluczowych źródeł informacji o strukturze społecznej i pochodzeniu terytorialnym szlachty ukraińskiej. Analiza tych dokumentów pozwala zrekonstruować zarówno zasięg terytorialny szlacheckich majątków, jak i charakter mobilności tej warstwy społecznej w okresie poprzedzającym upadek Rzeczypospolitej Obojga Narodów.W drugiej połowie XVIII wieku ziemie ukraińskie znajdowały się pod panowaniem Rzeczypospolitej, choć już wkrótce miały przejść pod kontrolę Imperium Rosyjskiego w wyniku rozbiorów. Na terenach takich jak Wołyń, Podole czy Kijowszczyzna, szlachta odgrywała istotną rolę w lokalnych strukturach władzy i administracji. Rejestry podatkowe, które powstawały w ramach reform administracyjnych i spisów ludności, były ważnym narzędziem monitorowania majątków ziemskich i dochodów szlachty.Rejestry podatkowe zawierały szczegółowe informacje o posiadłościach ziemskich, ich lokalizacji oraz przynależności właścicielskiej. Na tej podstawie można wyróżnić kilka głównych obszarów koncentracji szlachty ukraińskiej. Do najważniejszych regionów należały:- Wołyń, który był tradycyjnie jednym z najbardziej zaludnionych i rozwiniętych regionów szlacheckich. Występowały tu zarówno wielkie magnackie fortuny, jak i drobna szlachta.- Podole, znane z żyznych ziem i intensywnej gospodarki rolnej, przyciągało zamożniejsze rody szlacheckie.- Kijowszczyzna, gdzie dominowały mniejsze majątki, co wynikało z burzliwej historii regionu i częstych konfliktów zbrojnych.Rejestry podatkowe pokazują, że szlachta ukraińska nie była jednolitą grupą. Istniały znaczne różnice pomiędzy magnatami, posiadającymi rozległe latyfundia, a drobną szlachtą, która często musiała zabiegać o dochody poza rolnictwem. Szczególnie interesujące są przypadki migracji szlachty, które były związane z zakupem nowych ziem, zawieraniem małżeństw czy poszukiwaniem lepszych warunków ekonomicznych.W analizowanym okresie położenie szlachty ukraińskiej było silnie determinowane przez czynniki polityczne i ekonomiczne. Postępująca centralizacja administracyjna oraz wzrastający nacisk na spisy podatkowe wprowadzały większą kontrolę nad majątkami szlachty. Jednocześnie rosnące zagrożenie ze strony Rosji, a później wcielenie ziem ukraińskich do Imperium Rosyjskiego, wpłynęło na zmiany w strukturze własności i migracje szlachty.Rejestry podatkowe z końca XVIII wieku są cennym źródłem wiedzy na temat pochodzenia terytorialnego szlachty ukraińskiej. Pokazują one nie tylko geografię szlacheckich majątków, ale także dynamikę społeczną tej grupy w czasach intensywnych przemian politycznych. Joanna Hryniewicka - Wydział Historii Uniwersytetu w Białymstoku, wiceprezes Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu w BiałymstokuOrganizatorem konferencji było Studenckie Koło Naukowe Historyków UWJeśli chcesz wspierać Wszechnicę w dalszym tworzeniu treści, organizowaniu kolejnych #rozmówWszechnicy, możesz:1. Zostać Patronem Wszechnicy FWW w serwisie https://patronite.pl/wszechnicafww2. Możesz wspierać nas, robiąc zakupy za pomocą serwisu Fanimani.pl - https://tiny.pl/wkwpk3. Możesz przekazać nam darowiznę na cele statutowe tradycyjnym przelewemDarowizny dla Fundacji Wspomagania Wsi można przekazywać na konto nr:33 1600 1462 1808 7033 4000 0001Fundacja Wspomagania WsiZnajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historiahttps://anchor.fm/wszechnica-fww-naukahttps://wszechnica.org.pl/#historia #ukraina #pochodzenie #szlachta #podatki #pogranicze